TẠI SAO DOANH NHÂN PHẢI HỌC CAO HỌC?

TS. Thái Lâm Toàn – Viện trưởng VIỆN ĐÀO TẠO BÁCH KHOA

Trong bối cảnh kinh tế biến động và hội nhập sâu rộng, việc doanh nhân theo học chương trình cao học (thạc sĩ, MBA, tiến sĩ) không còn là sự lựa chọn cá nhân mà là chiến lược nâng cao năng lực lãnh đạo, đổi mới và cạnh tranh cho doanh nghiệp. Với kỷ nguyên biến đổi khó lường (V.U.C.A), kinh nghiệm thực chiến không còn là giấy thông hành duy nhất. Học vị cao học (Thạc sĩ, đặc biệt là MBA) đang trở thành chiếc áo giáp chiến lược cho người thuyền trưởng doanh nghiệp. Đối với các doanh nhân, việc học cao học không chỉ là một bước tiến về học vấn mà còn là một chiến lược đầu tư thông minh, mở ra những chân trời mới và gia tăng lợi thế cạnh tranh.

Bài viết phân tích 9 lý do chính, kèm số liệu, khảo sát trong nước để tăng tính thuyết phục đối với đối tượng doanh nhân Việt Nam.

1. Cập nhật và làm mới nền tảng quản trị hiện đại:

Quản trị doanh nghiệp hiện nay đòi hỏi kiến thức về chuyển đổi số, quản trị rủi ro, ESG và chiến lược toàn cầu. Ở Việt Nam, số học viên theo học chương trình sau đại học (thạc sĩ, tiến sĩ) đang gia tăng – Bộ Giáo dục và Đào tạo báo cáo khoảng ~111.000 học viên thạc sĩ và 12.555 nghiên cứu sinh tiến sĩ trong hệ thống (số liệu tổng quan, năm gần nhất). Điều này phản ánh nhu cầu nâng cao trình độ để bắt kịp mô hình quản trị mới.

Ý nghĩa với doanh nhân: Cập nhật kiến thức giúp triển khai các nền tảng quản trị hiện đại, tránh rủi ro vận hành do lạc hậu phương pháp.

2. Nâng tầm năng lực lãnh đạo và ra quyết định chiến lược:

Chương trình cao học rèn luyện tư duy hệ thống, phương pháp phân tích, và mô hình ra quyết định dưới bối cảnh phức tạp. Ở Việt Nam, nhiều chương trình sau đại học (đặc biệt các chương trình MBA và lãnh đạo) thu hút đông đảo nhà quản lý: một khảo sát tại một số cơ sở cho thấy > 45% tân thạc sĩ tại Trường ĐH Hoa Sen là CEO/nhà quản lý, cho thấy nhu cầu thực tế của nhóm lãnh đạo trong nước.

Ý nghĩa với doanh nhân: Nâng cao khả năng hoạch định chiến lược, giảm sai sót quyết định trong môi trường VUCA.

3. Gia tăng lợi thế cạnh tranh cho bản thân và doanh nghiệp:

Trình độ sau đại học thường đi kèm phương pháp luận, công cụ phân tích và khả năng áp dụng khoa học quản trị vào thực tế. Trên bình diện quốc tế, nghiên cứu chỉ ra tần suất xuất hiện bằng thạc sĩ/tiến sĩ trong nhóm CEO cao (ví dụ khảo sát CEO toàn cầu: ~ 64% có bằng thạc sĩ hoặc cao hơn) – ở Việt Nam, các nghiên cứu doanh nghiệp cũng cho thấy mối quan hệ tích cực giữa trình độ lãnh đạo và hiệu quả quản trị.

Ý nghĩa với doanh nhân: Tạo uy tín, mở cửa cho nguồn vốn, đối tác và nhân lực chất lượng.

4. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nuôi dưỡng tư duy chiến lược:

Môi trường học thuật kết hợp thực hành (case study, đề án doanh nghiệp) kích thích tư duy phản biện và đổi mới. Nhiều học viên phản ánh chương trình cao học giúp họ “thay đổi tư duy quản trị” và sinh ra các sáng kiến cải tiến trong tổ chức. Đây là nguồn lực thúc đẩy đổi mới nội bộ.

Ý nghĩa với doanh nhân: Từ ý tưởng đến giải pháp khả thi, tăng năng lực cạnh tranh bền vững.

5. Mở rộng hoặc chuyển hướng lĩnh vực kinh doanh hiệu quả:

Chương trình sau đại học thường có mô-đun đa ngành (tài chính, công nghệ, marketing, luật), giúp doanh nhân tiếp cận kiến thức đủ mạnh để chuyển ngành hoặc mở rộng mảng kinh doanh. Ở nước ta, khi quy mô đào tạo sau đại học mở rộng, doanh nhân có nhiều lựa chọn học tập chuyên sâu để tái cấu trúc mô hình kinh doanh.

Ý nghĩa với doanh nhân: Giảm rủi ro khi chuyển hướng, rút ngắn thời gian làm chủ lĩnh vực mới.

6. Kết nối và phát triển mạng lưới quan hệ chất lượng:

Một giá trị không dễ đo lường nhưng cực kỳ quan trọng của cao học là network: lớp học là nơi hội tụ CEO, giám đốc, chuyên gia và nhà đầu tư. Nhiều chương trình báo cáo tỉ lệ cao học viên đang giữ vị trí quản lý/cấp điều hành (ví dụ báo cáo HSU: > 45% tân thạc sĩ là CEO/quản lý). Việc này tạo ra hệ sinh thái hợp tác lâu dài.

Ý nghĩa với doanh nhân: Kết nối thương mại, tìm kiếm đối tác, huy động vốn và hợp tác mở rộng.

7. Mở rộng tầm nhìn toàn cầu, nâng cao khả năng thích ứng:

Học cao học, đặc biệt chương trình có định hướng quốc tế (MBA liên kết, trao đổi), giúp doanh nhân nắm bắt luật chơi toàn cầu, chuỗi cung ứng quốc tế và tiêu chuẩn quản trị theo xu hướng thế giới. Trong khi quy mô đào tạo sau đại học của Việt Nam còn thấp so khu vực (tỉ lệ học viên sau đại học chưa bằng 1/3 một số nước láng giềng), xu hướng tăng số lượng học viên cho thấy nỗ lực bù đắp khoảng cách này.

Ý nghĩa với doanh nhân: Nâng cao khả năng cạnh tranh khi thâm nhập thị trường quốc tế.

8. Ứng dụng kiến thức thực tiễn, tạo giá trị cạnh tranh bền vững:

Khác với kiến thức “chợ”, chương trình cao học cung cấp phương pháp, mô hình và công cụ để đo lường hiệu quả. Ở Việt Nam, chương trình sau đại học đang được cải tiến để tăng tính ứng dụng (case-based learning, project doanh nghiệp). Sự kết nối giữa học và làm giúp doanh nhân khai thác ngay lợi ích cho tổ chức.

Ý nghĩa với doanh nhân: Từ lớp học áp dụng vào doanh nghiệp, sinh ra kết quả đo được (hiệu suất, lợi nhuận, quản trị rủi ro).

9. Khẳng định tinh thần học tập suốt đời của người lãnh đạo:

Trình độ cao học không chỉ là tấm bằng; nó biểu trưng cho tinh thần cầu tiến, khiêm tốn và cam kết đổi mới. Ở bối cảnh có cả mặt trái (nguồn nhân lực thừa bằng cấp trong một số ngành), đối với doanh nhân, vấn đề trọng yếu là chất lượng học tập và khả năng ứng dụng, chứ không chỉ là “có bằng”. Thống kê cho thấy số người theo học sau đại học tại Việt Nam tăng, nhưng cần hướng đến chất lượng và mục tiêu ứng dụng thực tế.

Số liệu đáng lưu ý:

• Khi “Gia tăng lợi thế cạnh tranh” hoặc “Nâng tầm năng lực lãnh đạo”, có thể thấy nhìn vào số liệu: “Trên thế giới, 64% CEO cấp cao sở hữu bằng cao học”, từ đó thấy rằng học cao học không phải chỉ là cái “thêm” mà là chuẩn của lãnh đạo.
• Khi chia sẻ về việc “Mở rộng tầm nhìn toàn cầu”, có thể thấy: “Có tới 22% CEO hàng đầu có MBA” như dấu hiệu cho thấy chuẩn học vấn quốc tế đang được đánh giá tốt.
• Khi nói về “Ứng dụng kiến thức thực tiễn” hoặc “Kết nối mạng lưới”, có thể nhìn vào số liệu ngành khách sạn: “68% doanh nghiệp lớn trong ngành cho rằng nhân sự có bằng Thạc sĩ là cần thiết”, để doanh nhân hiểu rằng việc học cao học là đầu tư vào “năng lực” được thị trường mong đợi.

Kết luận (kèm khuyến nghị):

Số liệu và khảo sát trong nước cho thấy một xu hướng rõ ràng: Lãnh đạo và nhà quản lý coi trọng học sau đại học như công cụ nâng cao năng lực thực thi, đổi mới và kết nối. Đối với doanh nhân Việt Nam, khuyến nghị như sau:

1. Chọn chương trình phù hợp mục tiêu: Ưu tiên chương trình có tính ứng dụng, mô-đun doanh nghiệp, và mạng lưới thực tiễn.
2. Ưu tiên chất lượng hơn hình thức: Tìm chương trình có Case study, dự án doanh nghiệp, giảng viên kinh nghiệm thực tiễn.
3. Kết hợp học và áp dụng ngay: Thiết kế đề án tốt nghiệp liên quan trực tiếp đến bài toán của doanh nghiệp.
4. Đầu tư vào mạng lưới: dùng môi trường học tập để xây dựng quan hệ chiến lược.

Kết luận ngắn: Học cao học là khoản đầu tư chiến lược – không chỉ nâng tầm cá nhân mà tạo ra hiệu ứng lan tỏa cho doanh nghiệp và nền kinh tế. Ở Việt Nam, khi quy mô và chất lượng đào tạo sau đại học được nâng cao, doanh nhân thông minh sẽ tận dụng cơ hội đó để tái cấu trúc, đổi mới và mở rộng tầm nhìn.

@@@